Uzależnienie od alkoholu to przewlekła, nawracająca choroba mózgu charakteryzująca się ciągłym poszukiwaniem substancji uzależniającej (alkohol) mimo jej szkodliwego wpływu. Intensywne spożywanie alkoholu stopniowo powoduje zmiany strukturalne i neurochemiczne w mózgu, które mogą zwiększyć chęć do picia oraz osłabić kontrolę nad piciem, co prowadzi do uzależnienia¹.

Szacuje się, że czynniki genetyczne są odpowiedzialne za 60% ryzyka wystąpienia uzależnienia od alkoholu. Spośród wszystkich chorób ośrodkowego układu nerwowego uzależnienie od alkoholu charakteryzuje się najmniejszym odsetkiem pacjentów, którzy się leczą. Mniej niż 10% pacjentów z problemami alkoholowymi jest leczonych - np. w schizofrenii odsetek ten wynosi jedynie 18%².

W Polsce według danych PARPA (Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych) liczba osób uzależnionych od alkoholu wynosi 800 tys., natomiast grupa osób pijących szkodliwie lub ryzykownie jest szacowana na 2 - 2,5 mln. Zatem problem nadmiernego spożycia alkoholu dotyczy ok. 9% populacji Polski³.

Według WHO (ang. World Heath Organization) spożywanie alkoholu w sposób szkodliwy i ryzykowny jest w krajach Unii Europejskiej trzecim w kolejności najistotniejszym czynnikiem ryzyka pogorszenia stanu zdrowia i przedwczesnej śmierci. Większe ryzyko niesie za sobą tylko palenie tytoniu i nadciśnienie, natomiast ryzyko związane z otyłością i nadmiernym poziomem cholesterolu jest klasyfikowane na miejscu odpowiednio czwartym i piątym⁴. Ponad 60 chorób i urazów ma związek ze spożywaniem alkoholu, który działa szkodliwie na niemal wszystkie tkanki i narządy⁴. Alkohol i jego metabolity wchodzą w bezpośrednie reakcje z fizjologicznymi substancjami w organizmie. Działanie pośrednie alkoholu polega na silnym wpływie na homeostazę ustroju poprzez działanie na układ wegetatywny, odpornościowy, gospodarkę wodno-elektrolitową, wchłanianie niezbędnych składników odżywczych⁴.

Osoby zdiagnozowane jako pijące ryzykownie, szkodliwie lub uzależnione od alkoholu powinny pozostawać pod opieką specjalisty w praktyce ambulatoryjnej lub stacjonarnej placówce lecznictwa odwykowego. Pozostaje pytanie, jakie rozwiązanie zaproponować takiej osobie? Przeprowadzono wiele badań u pacjentów z uzależnieniem od alkoholu, w świetle, których okazuje się, że cel, jakim jest całkowita abstynencja, jest nie osiągalny dla bardzo dużej grupy pacjentów. Powrót do picia dużych ilości alkoholu jest obserwowane u 40–75% pacjentów w okresie pierwszego roku terapii⁵. W okresie 5 lat mniej niż połowa pacjentów utrzymuje abstynencję a 38% pacjentów wraca do szkodliwego picia⁶. Długoterminowe badania (16 lat) pokazują, że aż 55% pacjentów nie udaje się utrzymać abstynencji⁷.

Alternatywą dla całkowitej abstynencji jest koncepcja redukcji ilości spożywanego alkoholu. Udowodniono, że zredukowanie ilości spożywanego alkoholu znacząco zmniejsza ryzyko szkód związanych z alkoholem^3,6,7. Ma to z kolei pozytywny wpływ na aspekty społeczne (poprawa relacji w rodzinie – zmniejszenie zjawiska przemocy w rodzinie, zmniejszenie liczby wypadków powodowanych przez nietrzeźwych kierowców) i ekonomiczne (zmniejszenie naruszeń prawa związanych z alkoholem). Należy również pamiętać o zdecydowanie pozytywnym wpływie na zdrowie somatyczne w przypadku ograniczenia ilości spożywanego alkoholu^3,6,7.

1. National Institute on Drug Abuse (NIDA ) 2010; Drugs, Brains and Behaviour. The Science of Addiction.

2. National Institute on Drug Abuse (NIDA ) 2010; Drugs, Brains and Behaviour. The Science of Addiction

3. Wojnar i wsp.: Całkowita abstynencja czy redukcja szkód - różne strategie uzależnienia od alkoholu w świetle badań i międzynarodowych zaleceń. Psychiatria Polska, tom XLVI, nr 3 -2012.

4. Anderson P.: Alcohol in Europe; London: Institute of Alcohol Studies (2006).

5. NICE. Alcohol Use Disorders - diagnosis, assessment and management of harmful drinking and alcohol dependence. Accessed: January 2012.

6. Gual A. i wsp.: Five-year outcome in alcohol dependence. A naturalistic study of 850 patients in Catalonia. Alcohol and Alcoholism Vol. 34, no 2, pp. 183-192, 1999.

7. Mann i wsp.: The long term course of alcoholism 5, 10 and 16 years; Addiction, vol. 100, issue 6, article first published online: 1^st   April 2005.